«Είναι τότε, τότε που αλλάζει τελείως μια εποχή, τότε που κάτι περνά ολοκληρωτικά και για πάντα πια αποτελεί μέρος μόνο όλων αυτών των παράξενων “κόσμων”, που έρχεται η ώρα, η ώρα να βρεις την δύναμη να ζητήσεις συγνώμη και να συγχωρέσεις…»
Αιτία για το παρακάτω κείμενο αποτελεί ο σημερινός αγώνας για το Europa League της Μίλαν με την κροατική Ριέκα και οι συνειρμοί που μου δημιούργησε το παιχνίδι...
Μπορούν να σου μιλήσουν τα ποδοσφαιρικά γήπεδα;
Ας προσπαθήσουμε να μιλήσουμε εμείς λίγο για ένα από τα πιο παράξενα ποδοσφαιρικά γήπεδα ή καλύτερα ας αφήσουμε αυτό να μας “μιλήσει”, να έρθει και να μας πάρει από το χέρι για ένα μαγικό λίγο ταξίδι…
Τελειώνει ο αγώνας, και σταματούν οι φωνές και τα συνθήματα των φιλάθλων, τα τραγούδια τους και τα χειροκροτήματα τους. Σταματούν οι σημαίες με σύμβολα των ομάδων να κυματίζουν στον αέρα, τα πανιά των οργανωμένων να κρέμονται στα κάγκελα. Το στάδιο αδειάζει από τον κόσμο και σβήνουν τα φώτα και αυτά το ένα μετά το άλλο. Την θέση της οχλαγωγίας την παίρνει τώρα μια παράξενη ηρεμία. Είναι τότε που μπορεί να τα ακούσεις να μιλούν, που μπορεί να τα ακούσεις να διηγούνται την ιστορία τους, να διηγούνται την ιστορία ανθρώπων, όλων των ανθρώπων, όλων αυτών που πέρασαν από εκεί και τα “σημάδεψαν” με την ψυχή τους, με την ένταση και την ποιότητα των συναισθημάτων τους, με τα όνειρα και την στάση ζωή τους πολλές φορές…
Μέσα στην ανθρώπινη ματαιοδοξία μας και τον ρηχό τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας εμείς οι άνθρωποι, μέσα από αυτήν την διαστρεβλωμένη εικόνα που έχουμε οι περισσότεροι για την ζωή και την ύπαρξη μας, νομίζουμε πως όλα τα κατασκευάσματα γύρω μας ότι είναι άψυχες δημιουργίες και ότι υπάρχουν απλά για να ικανοποιούν κάποιες ανάγκες μας κάθε φορά μέσω της χρήσης που τους κάνουμε. Αγνοούμε το βαθύτερο νόημα της ύπαρξης τους, γιατί απλά αγνοούμε και το βαθύτερο νόημα της δικής μας ζωής και ύπαρξης...
Τα στάδια, πέρα από το να φιλοξενούν έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, πρώτα από όλα είναι αρχιτεκτονικά κατασκευάσματα που βρίσκονται σε συνεχή “διάλογο” με την πόλη μέσα στην οποία έχουν τοποθετηθεί και αποτελούν ένα αναπόσπαστο μέρος του ζωντανού ιστού αυτής. Εξελίσσονται και ωριμάζουν μαζί με αυτόν. Εγκαθιδρύουν μια σχέση με τον κοινωνικό ιστό της πόλης. Καταλαμβάνουν χώρους, όχι μόνο με την γεωμετρική σημασία του όρου, παρίστανται όχι μόνο με την φυσική τους μορφή, αλλά και με την συμβολική τους μορφή, αυτής που αγγίζει πολλές φορές και την παραβολή και τον μύθο, ζώντας ταυτόχρονα σε χώρους και κόσμους “ιδεών”, όπου δεν κυλλά εκεί κανένας χρόνος, και έτσι είναι πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο να τα υπονομεύσεις, ναι, είναι πολύ δύσκολο να υπονομεύσει κάποιος την ιστορία τους, την “αλήθεια” τους, όλα αυτά που πρεσβεύουν και μπορούν να σου διηγηθούν…
Τα στάδια και τα ποδοσφαιρικά γήπεδα, χωρίς εύκολα να μπορεί να το συνειδητοποιήσει κανείς αυτό, μεταμορφώνονται σε έναν χώρο όπου συλλογικές “δοξασίες” εκτελούνται και συμπεριφορές και τρόποι μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά. Από τον πατέρα στο γιό και στην κόρη. Από την πρώτη μέρα που ο γονιός μας κρατώντας μας από το χέρι μας βάζει μέσα σε αυτά παίρνει σάρκα και οστά μια από τις πιο σημαντικές μυήσεις της ζωής μας. Χώροι προσωπικής επέκτασης της οικιακής μας καθημερινότητας. Μάρτυρες αεικίνητοι της κάθε εποχής που περνά από δίπλα τους και αφήνει τα ίχνη πάνω τους. Φύλακες πιστοί των συμβόλων και των συναισθημάτων γενεών ολόκληρων, μέρη που επαναπροσδιορίζεται και συσφίγγεται ξανά η πίστη μας προς κάτι πέρα από αυτό που μπορεί κάποιος να δει και να εξηγήσει με την λογική του, προς κάτι που σχεδόν αγγίζει την έννοια λίγο ακόμη και αυτής της θρησκείας…
Στην Ριέκα της Κροατίας υπάρχει ένα γήπεδο ακόμη λίγο πιο παράξενο από ότι συνήθως. Ένα γήπεδο με μια τόσο μεγάλη υποβλητική δύναμη. Ένας θεματοφύλακας μιας “αλήθειας”, μιας εποχής που είναι πια παρελθόν…
Ένα γήπεδο που για να το "δει" κανείς στην πραγματική του διάσταση πρέπει να κλείσει τα μάτια του πρώτα, και αφού την επικαλεστεί, να αφήσει την συλλογική μνήμη να τον παρασύρει σε “κόσμους” διαφορετικούς από τους συνηθισμένους, σε κόσμους που τα μάτια μας δεν μπορούν να δουν. Ο λόγος για το (παλιό) στάδιο Kantrida ή Cantrida στα ιταλικά, έδρα της ομάδας της Ριέκα μέχρι πέρυσι, όπου σύντομα στη θέση του θα ανεγερθεί το (νέο) σταδίου Kantrida, ένα φουτουριστικό υπερσύγχρονο κατασκεύασμα που δεν θα έχει τίποτα να ζηλέψει από τα πιο μοντέρνα στάδια της Ευρώπης αλλά που θα ανήκει όμως πια σε μια άλλη εποχή...
Για αυτό και εμείς θα κλείσουμε τα μάτια μας τώρα σε αυτό το ταξίδι μας, άλλωστε ότι αυτά βλέπουν δεν είναι μόνο παρά ένα πολύ μικρό μέρος αυτού που πραγματικά υπάρχει, και θα αναχωρήσουμε για μέρη που ο χρόνος κυλλά πιο αργά ή σταματά τελείως να κινείται. Εκεί που το παλιό στάδιο Cantrida στέκει αρχοντικά όρθιο μπροστά μας και είναι συνέχεια γεμάτο με κόσμο, με όλους όσους έτυχε και πέρασαν έστω και κάποια στιγμή της ζωής τους από τις κερκίδες του, εκεί που στάδιο και ανθρώπινη ψυχή είναι για πάντα ένα, εκεί που είναι αυτή η ψυχή του τόπου, της τοποθεσίας, που σε κρατά καρφωμένο σε ένα παρελθόν που ούτε και αυτή η "ιερουργία" της λαϊκής θρησκείας που λέγεται ποδόσφαιρο μπορεί να σε κάνει να ξεκόψεις εύκολα από αυτό...
Εκεί, σε εκείνους τους "κόσμους" μυστηρίου, όπου ο χρόνος κυλλά διαφορετικά, εμφανίζονται όλα μαζί μπροστά μας μονομιάς. Όλα κομμάτια μιας μεγάλης εικόνας, όλα τόσο κοντά σου που νιώθεις ότι μπορείς να απλώσεις το χέρι σου και να τα ακουμπήσεις ταυτόχρονα όλα μαζί. "Κόσμοι" όπου ο χρόνος δεν τους κυβερνά, χωρίς κάθε είδους σύνορα. Χωρίς να υπάρχουν διαχωρισμοί. Όλες οι περασμένες εποχές μαζί όπου παρόν και παρελθόν γίνονται ένα. Όσοι πάτησαν κάποια στιγμή της ζωής τους το πόδι τους στο θρυλικό στάδιο Kantrida τώρα όλοι μαζί, τώρα όλοι μαζί ο ένας δίπλα στον άλλον στις εξέδρες του σταδίου χωρίς πια να έχουν να χωρίσουν τίποτα μεταξύ τους. Γιατί σε αυτούς τους “κόσμους” δεν υπάρχουν ιδεολογίες και δεν διαχωρίζονται οι άνθρωποι ανάλογα με τον εθνικό τους αυτοπροσδιορισμό...
Είναι τότε, τότε που αλλάζει τελείως μια εποχή, τότε που κάτι περνά ολοκληρωτικά και πια για πάντα αποτελεί μέρος μόνο αυτών των “κόσμων”, που έρχεται η ώρα, η ώρα να βρεις την δύναμη να ζητήσεις συγνώμη και να συγχωρέσεις. Και το τέλος αυτής της εποχής έχει φτάσει και ήδη μας προσπέρασε...
Και εμείς τώρα, παρατηρητές απλοί αυτών των μακριά από την κοινή θέα παράξενων κόσμων, κλείνουμε τα μάτια μας, και αρχίζουμε να τα "βλέπουμε" όλα να εξελίσσονται μπροστά μας…
Βλέπουμε εκείνους τους μικρούς Κροάτες μαθητές της τότε ποδοσφαιρικής ομάδας της HSK Viktorija, ομάδας εκπροσώπου του σλαβικού τομέα της ευρύτερης περιοχής της πόλης καθώς προπονούνται δίπλα στην θάλασσα στην ιταλική συνοικία του Borgomarina της πόλης του Fiume (Rijeka στα σλαβικά) να κοιτούν εκείνο το μικρό κομμάτι γης ενός εν λειτουργία ακόμη λατομείου ανάμεσα στα επιβλητικά και απόκρημνα βράχια που υψωνόταν από πίσω του και την Αδριατική θάλασσα που ανοιγόταν από την άλλη...
Βλέπουμε πως καταφέρνουν να πείσουν την εταιρία που διαχειριζόταν το λατομείο να τους δώσει αυτό το μικρό κομμάτι γης για να κάνουν το γήπεδο τους εκεί πέρα. Βλέπουμε την χαρά τους και την υπερηφάνεια τους όταν αρχίζουν τα πρώτα έργα και λίγο πιο μετά τα πρώτα παιχνίδια τους σε αυτόν τον χώρο, το δικό τους γήπεδο…
Αστραπιαία χωρίς να το καταλάβουμε βρισκόμαστε ξαφνικά μέσα στην δίνη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μπροστά μας βλέπουμε να διαδραματίζονται ξανά νέες αλλαγές στα σύνορα και στον έλεγχο της περιοχής από τα διάφορα γειτονικά κράτη εκείνης της εποχής. Πια τη θέση του Βασιλείου της Ουγγαρίας, μέρος κάποια στιγμή της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, βλέπουμε να την παίρνει το Ελεύθερο Κράτος του Fiume υπό τον έλεγχο του ιταλικού στοιχείου της περιοχής και αμέσως μετά από λίγο την προσάρτηση αυτού στο Βασίλειο της Ιταλίας. Βλέπουμε τα παιδιά της HSK Viktorija να ζουν πέρα από τα νέα διαμορφωμένα σύνορα και να μην μπορούν πια να παίξουν στο γήπεδο που με τόσο καμάρι μπόρεσαν και έκαναν στον ιταλικό τομέα της πόλης...
Και αμέσως πάλι ξαφνικά πεταγόμαστε και βρισκόμαστε μέσα στο θρυλικό στάδιo Cantrida όπου αγωνίζεται ο ποδοσφαιρικός θρύλος, η Unione Sportiva Fiumana, λίγο μετά την ένωση των δύο συνοικιακών ομάδων του ιταλικού τομέα της πόλης, Olympia και Gloria, και έχοντας σχεδόν ξεχάσει μέσα στον ενθουσιασμό του πλήθους ότι εμείς είμαστε απλοί παρατηρητές αυτού του “κόσμου”, να είμαστε έτοιμοι να πεταχτούμε από τις θέσεις μας στο στάδιο Cantrida όπου καθόμαστε, και να φωνάξουμε όσο πιο δυνατά μπορούμε και εμείς, “Forza Fiume”, μαζί με το πλήθος σε έκσταση, σε εκείνον τον ιστορικής σημασίας αγώνα κατά τα εγκαίνια του ανακαινισμένου σταδίου της τοπικής Fiumana με τους πρωτευουσιάνους της Roma…
Βλέπουμε τώρα τους φασίστες του Μουσολίνι. Ακούμε με τα ίδια τα αυτιά μας το δηλητήριο που βάζει η ρητορική τους στις ψυχές των πάντα ανεκτικών ως τότε κατοίκων του Fiume. Βλέπουμε τους εθνικούς αποκλεισμούς εις βάρος των σλάβων από το φασιστικό καθεστώς σε μια πόλη σύμβολο αιώνων ανεκτικότητας και πολυεθνικής συνύπαρξης...
Και αμέσως ξανά πάλι πέφτουμε μέσα στην δίνη ενός άλλου ακόμη μεγαλύτερου πολέμου, αυτήν την φορά αυτού του Β’ Παγκοσμίου πολέμου...
Βλέπουμε μπροστά μας ολοζώντανα την αιτία της μεγαλύτερης ντροπής που ολόκληρες γενιές στην Ιταλία ένιωσαν , αυτό που ολόκληρη η συλλογική τους μνήμη προσπαθεί να ξεχάσει και να αγνοήσει. Εκείνα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης Σλάβων, αλλά και Εβραίων και Τσιγγάνων, σε αυτές τις περιοχές της Δαλματίας υπό ιταλική διοίκηση. Βλέπουμε όλο αυτόν τον πόνο που ο άνθρωπος προκαλεί πάνω σε άνθρωπο…
Ενώ όλα πάλι αλλάζουν μπροστά μας τώρα εμφανίζονται οι παραστρατιωτικοί του Τίτο που δολοφονούν αυτοί τώρα τους Ιταλούς του Fiume. Βλέπουμε τις δολοφονίες αθώων από την άλλη πλευρά. Αθώους πολίτες ξεκοιλιασμένους με τις ξιφολόγχες και με τα εντόσθια τους χυμένα στους δρόμους μόνο και μόνο γιατί μιλούσαν ιταλικά… Βλέπουμε αυτό το απαίσιο πλάσμα που λέγεται άνθρωπος και το άρρωστο Εγώ του τι μπορεί να φτάσει να κάνει…
Και όλα αυτά ενώ μετά από λίγο τώρα καθόμαστε μέσα στο στολισμένο στάδιο Cantrida με τα χρώματα και τα σύμβολα της σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας του Τίτο, και παρακολουθούμε ένα από τα πιο όμορφα ηλιοβασιλέματα του κόσμου που τα ανθρώπινα μάτια μπορούν να δουν, με την ομάδα της Rijeka να δίνει μέσα σε αυτό τον αγώνα πρωταθλήματος της, λίγο μετά αφού είχε μετονομαστεί έτσι η NK Kvarner, η ομάδα που ιδρύθηκε για να καλύψει το κενό που άφησε ποδοσφαιρικά στην πόλη η Fiumana...
Είδαμε ένα Κantrida στα μέσα της δεκαετίας του 80 ασφυχτικά γεμάτο, με Κροάτες αλλά και με Ιταλούς καταγωγής από το Fiume (Rijeka) που ταξίδεψαν εκεί εκείνη την μέρα, όλοι μαζί με υπερηφάνεια που δεν μπορεί να περιγραφεί με λέξεις, να παρακολουθούν το ευρωπαϊκό παιχνίδι της ομάδας της πόλης, της Ριέκα, ενάντια στην βασίλισσα της Ευρώπης Ρεάλ...
Είδαμε με τα ίδια μας τα μάτια λίγο πριν μπει το Millenium, η Croatia Zagreb, το προσωρινό όνομα για εθνικιστικούς λόγους της Dinamo Zagreb, της ομάδας του τότε εθνικιστή προέδρου Franjo Tudman, πως έκλεψε στην κυριολεξία το πρωτάθλημα από την καλύτερη εκείνη την χρονιά ομάδα του πρωταθλήματος Ριέκα...
Είδαμε, καθώς αρχίσαμε να απομακρυνόμαστε πια από το γήπεδο, σε κάποιους τοίχους εκεί κοντά στο λιμάνι, συνθήματα των Armada, το όνομα των οπαδών της Fiumana, και τώρα των οργανωμένων οπαδών της Ριέκα...
Μπορούν λοιπόν να σου μιλήσουν τα ποδοσφαιρικά γήπεδα;
Ναι μπορούν, γιατί ότι το αγγίζει η ανθρώπινη ψυχή έχει και αυτό και ψυχή και μιλιά…
Θέλει ίσως όμως να είσαι “καθαρός” για να ακούσεις τις φωνές τους και όλα αυτά που σου διηγούνται… καθαρός στο μυαλό και στην καρδιά σου… απαλλαγμένος από ανόητα πάθη, πεποιθήσεις και προκαταλήψεις… θέλει ίσως να είσαι απλά ο εαυτός σου… και να ζεις μαζί με τον Εαυτό σου...
Και τότε ναι, κλείνεις τα μάτια σου και ακούς ξανά… ακούς ξανά εκείνες τις δυνατές φωνές των οπαδών που χτυπώντας με ορμή πάνω στα βράχια από το παλιό νταμάρι ταξιδεύουν ξανά τώρα προς τη θάλασσα, προς τα κύματα της Αδριατικής, μέχρι να γίνουν ένα με αυτά…
Τότε που και εσύ, χωρίς να έχεις πια μέσα σου θυμό για τίποτα και κανέναν, έχοντας θεραπεύσει την ψυχή και το μυαλό σου, γίνεσαι ένα με αυτά…
Αιτία για το παρακάτω κείμενο αποτελεί ο σημερινός αγώνας για το Europa League της Μίλαν με την κροατική Ριέκα και οι συνειρμοί που μου δημιούργησε το παιχνίδι...
Μπορούν να σου μιλήσουν τα ποδοσφαιρικά γήπεδα;
Ας προσπαθήσουμε να μιλήσουμε εμείς λίγο για ένα από τα πιο παράξενα ποδοσφαιρικά γήπεδα ή καλύτερα ας αφήσουμε αυτό να μας “μιλήσει”, να έρθει και να μας πάρει από το χέρι για ένα μαγικό λίγο ταξίδι…
Τελειώνει ο αγώνας, και σταματούν οι φωνές και τα συνθήματα των φιλάθλων, τα τραγούδια τους και τα χειροκροτήματα τους. Σταματούν οι σημαίες με σύμβολα των ομάδων να κυματίζουν στον αέρα, τα πανιά των οργανωμένων να κρέμονται στα κάγκελα. Το στάδιο αδειάζει από τον κόσμο και σβήνουν τα φώτα και αυτά το ένα μετά το άλλο. Την θέση της οχλαγωγίας την παίρνει τώρα μια παράξενη ηρεμία. Είναι τότε που μπορεί να τα ακούσεις να μιλούν, που μπορεί να τα ακούσεις να διηγούνται την ιστορία τους, να διηγούνται την ιστορία ανθρώπων, όλων των ανθρώπων, όλων αυτών που πέρασαν από εκεί και τα “σημάδεψαν” με την ψυχή τους, με την ένταση και την ποιότητα των συναισθημάτων τους, με τα όνειρα και την στάση ζωή τους πολλές φορές…
Μέσα στην ανθρώπινη ματαιοδοξία μας και τον ρηχό τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας εμείς οι άνθρωποι, μέσα από αυτήν την διαστρεβλωμένη εικόνα που έχουμε οι περισσότεροι για την ζωή και την ύπαρξη μας, νομίζουμε πως όλα τα κατασκευάσματα γύρω μας ότι είναι άψυχες δημιουργίες και ότι υπάρχουν απλά για να ικανοποιούν κάποιες ανάγκες μας κάθε φορά μέσω της χρήσης που τους κάνουμε. Αγνοούμε το βαθύτερο νόημα της ύπαρξης τους, γιατί απλά αγνοούμε και το βαθύτερο νόημα της δικής μας ζωής και ύπαρξης...
Τα στάδια, πέρα από το να φιλοξενούν έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, πρώτα από όλα είναι αρχιτεκτονικά κατασκευάσματα που βρίσκονται σε συνεχή “διάλογο” με την πόλη μέσα στην οποία έχουν τοποθετηθεί και αποτελούν ένα αναπόσπαστο μέρος του ζωντανού ιστού αυτής. Εξελίσσονται και ωριμάζουν μαζί με αυτόν. Εγκαθιδρύουν μια σχέση με τον κοινωνικό ιστό της πόλης. Καταλαμβάνουν χώρους, όχι μόνο με την γεωμετρική σημασία του όρου, παρίστανται όχι μόνο με την φυσική τους μορφή, αλλά και με την συμβολική τους μορφή, αυτής που αγγίζει πολλές φορές και την παραβολή και τον μύθο, ζώντας ταυτόχρονα σε χώρους και κόσμους “ιδεών”, όπου δεν κυλλά εκεί κανένας χρόνος, και έτσι είναι πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο να τα υπονομεύσεις, ναι, είναι πολύ δύσκολο να υπονομεύσει κάποιος την ιστορία τους, την “αλήθεια” τους, όλα αυτά που πρεσβεύουν και μπορούν να σου διηγηθούν…
Τα στάδια και τα ποδοσφαιρικά γήπεδα, χωρίς εύκολα να μπορεί να το συνειδητοποιήσει κανείς αυτό, μεταμορφώνονται σε έναν χώρο όπου συλλογικές “δοξασίες” εκτελούνται και συμπεριφορές και τρόποι μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά. Από τον πατέρα στο γιό και στην κόρη. Από την πρώτη μέρα που ο γονιός μας κρατώντας μας από το χέρι μας βάζει μέσα σε αυτά παίρνει σάρκα και οστά μια από τις πιο σημαντικές μυήσεις της ζωής μας. Χώροι προσωπικής επέκτασης της οικιακής μας καθημερινότητας. Μάρτυρες αεικίνητοι της κάθε εποχής που περνά από δίπλα τους και αφήνει τα ίχνη πάνω τους. Φύλακες πιστοί των συμβόλων και των συναισθημάτων γενεών ολόκληρων, μέρη που επαναπροσδιορίζεται και συσφίγγεται ξανά η πίστη μας προς κάτι πέρα από αυτό που μπορεί κάποιος να δει και να εξηγήσει με την λογική του, προς κάτι που σχεδόν αγγίζει την έννοια λίγο ακόμη και αυτής της θρησκείας…
Στην Ριέκα της Κροατίας υπάρχει ένα γήπεδο ακόμη λίγο πιο παράξενο από ότι συνήθως. Ένα γήπεδο με μια τόσο μεγάλη υποβλητική δύναμη. Ένας θεματοφύλακας μιας “αλήθειας”, μιας εποχής που είναι πια παρελθόν…
Ένα γήπεδο που για να το "δει" κανείς στην πραγματική του διάσταση πρέπει να κλείσει τα μάτια του πρώτα, και αφού την επικαλεστεί, να αφήσει την συλλογική μνήμη να τον παρασύρει σε “κόσμους” διαφορετικούς από τους συνηθισμένους, σε κόσμους που τα μάτια μας δεν μπορούν να δουν. Ο λόγος για το (παλιό) στάδιο Kantrida ή Cantrida στα ιταλικά, έδρα της ομάδας της Ριέκα μέχρι πέρυσι, όπου σύντομα στη θέση του θα ανεγερθεί το (νέο) σταδίου Kantrida, ένα φουτουριστικό υπερσύγχρονο κατασκεύασμα που δεν θα έχει τίποτα να ζηλέψει από τα πιο μοντέρνα στάδια της Ευρώπης αλλά που θα ανήκει όμως πια σε μια άλλη εποχή...
Για αυτό και εμείς θα κλείσουμε τα μάτια μας τώρα σε αυτό το ταξίδι μας, άλλωστε ότι αυτά βλέπουν δεν είναι μόνο παρά ένα πολύ μικρό μέρος αυτού που πραγματικά υπάρχει, και θα αναχωρήσουμε για μέρη που ο χρόνος κυλλά πιο αργά ή σταματά τελείως να κινείται. Εκεί που το παλιό στάδιο Cantrida στέκει αρχοντικά όρθιο μπροστά μας και είναι συνέχεια γεμάτο με κόσμο, με όλους όσους έτυχε και πέρασαν έστω και κάποια στιγμή της ζωής τους από τις κερκίδες του, εκεί που στάδιο και ανθρώπινη ψυχή είναι για πάντα ένα, εκεί που είναι αυτή η ψυχή του τόπου, της τοποθεσίας, που σε κρατά καρφωμένο σε ένα παρελθόν που ούτε και αυτή η "ιερουργία" της λαϊκής θρησκείας που λέγεται ποδόσφαιρο μπορεί να σε κάνει να ξεκόψεις εύκολα από αυτό...
Εκεί, σε εκείνους τους "κόσμους" μυστηρίου, όπου ο χρόνος κυλλά διαφορετικά, εμφανίζονται όλα μαζί μπροστά μας μονομιάς. Όλα κομμάτια μιας μεγάλης εικόνας, όλα τόσο κοντά σου που νιώθεις ότι μπορείς να απλώσεις το χέρι σου και να τα ακουμπήσεις ταυτόχρονα όλα μαζί. "Κόσμοι" όπου ο χρόνος δεν τους κυβερνά, χωρίς κάθε είδους σύνορα. Χωρίς να υπάρχουν διαχωρισμοί. Όλες οι περασμένες εποχές μαζί όπου παρόν και παρελθόν γίνονται ένα. Όσοι πάτησαν κάποια στιγμή της ζωής τους το πόδι τους στο θρυλικό στάδιο Kantrida τώρα όλοι μαζί, τώρα όλοι μαζί ο ένας δίπλα στον άλλον στις εξέδρες του σταδίου χωρίς πια να έχουν να χωρίσουν τίποτα μεταξύ τους. Γιατί σε αυτούς τους “κόσμους” δεν υπάρχουν ιδεολογίες και δεν διαχωρίζονται οι άνθρωποι ανάλογα με τον εθνικό τους αυτοπροσδιορισμό...
Είναι τότε, τότε που αλλάζει τελείως μια εποχή, τότε που κάτι περνά ολοκληρωτικά και πια για πάντα αποτελεί μέρος μόνο αυτών των “κόσμων”, που έρχεται η ώρα, η ώρα να βρεις την δύναμη να ζητήσεις συγνώμη και να συγχωρέσεις. Και το τέλος αυτής της εποχής έχει φτάσει και ήδη μας προσπέρασε...
Και εμείς τώρα, παρατηρητές απλοί αυτών των μακριά από την κοινή θέα παράξενων κόσμων, κλείνουμε τα μάτια μας, και αρχίζουμε να τα "βλέπουμε" όλα να εξελίσσονται μπροστά μας…
Βλέπουμε εκείνους τους μικρούς Κροάτες μαθητές της τότε ποδοσφαιρικής ομάδας της HSK Viktorija, ομάδας εκπροσώπου του σλαβικού τομέα της ευρύτερης περιοχής της πόλης καθώς προπονούνται δίπλα στην θάλασσα στην ιταλική συνοικία του Borgomarina της πόλης του Fiume (Rijeka στα σλαβικά) να κοιτούν εκείνο το μικρό κομμάτι γης ενός εν λειτουργία ακόμη λατομείου ανάμεσα στα επιβλητικά και απόκρημνα βράχια που υψωνόταν από πίσω του και την Αδριατική θάλασσα που ανοιγόταν από την άλλη...
Βλέπουμε πως καταφέρνουν να πείσουν την εταιρία που διαχειριζόταν το λατομείο να τους δώσει αυτό το μικρό κομμάτι γης για να κάνουν το γήπεδο τους εκεί πέρα. Βλέπουμε την χαρά τους και την υπερηφάνεια τους όταν αρχίζουν τα πρώτα έργα και λίγο πιο μετά τα πρώτα παιχνίδια τους σε αυτόν τον χώρο, το δικό τους γήπεδο…
Αστραπιαία χωρίς να το καταλάβουμε βρισκόμαστε ξαφνικά μέσα στην δίνη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μπροστά μας βλέπουμε να διαδραματίζονται ξανά νέες αλλαγές στα σύνορα και στον έλεγχο της περιοχής από τα διάφορα γειτονικά κράτη εκείνης της εποχής. Πια τη θέση του Βασιλείου της Ουγγαρίας, μέρος κάποια στιγμή της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, βλέπουμε να την παίρνει το Ελεύθερο Κράτος του Fiume υπό τον έλεγχο του ιταλικού στοιχείου της περιοχής και αμέσως μετά από λίγο την προσάρτηση αυτού στο Βασίλειο της Ιταλίας. Βλέπουμε τα παιδιά της HSK Viktorija να ζουν πέρα από τα νέα διαμορφωμένα σύνορα και να μην μπορούν πια να παίξουν στο γήπεδο που με τόσο καμάρι μπόρεσαν και έκαναν στον ιταλικό τομέα της πόλης...
Και αμέσως πάλι ξαφνικά πεταγόμαστε και βρισκόμαστε μέσα στο θρυλικό στάδιo Cantrida όπου αγωνίζεται ο ποδοσφαιρικός θρύλος, η Unione Sportiva Fiumana, λίγο μετά την ένωση των δύο συνοικιακών ομάδων του ιταλικού τομέα της πόλης, Olympia και Gloria, και έχοντας σχεδόν ξεχάσει μέσα στον ενθουσιασμό του πλήθους ότι εμείς είμαστε απλοί παρατηρητές αυτού του “κόσμου”, να είμαστε έτοιμοι να πεταχτούμε από τις θέσεις μας στο στάδιο Cantrida όπου καθόμαστε, και να φωνάξουμε όσο πιο δυνατά μπορούμε και εμείς, “Forza Fiume”, μαζί με το πλήθος σε έκσταση, σε εκείνον τον ιστορικής σημασίας αγώνα κατά τα εγκαίνια του ανακαινισμένου σταδίου της τοπικής Fiumana με τους πρωτευουσιάνους της Roma…
Βλέπουμε τώρα τους φασίστες του Μουσολίνι. Ακούμε με τα ίδια τα αυτιά μας το δηλητήριο που βάζει η ρητορική τους στις ψυχές των πάντα ανεκτικών ως τότε κατοίκων του Fiume. Βλέπουμε τους εθνικούς αποκλεισμούς εις βάρος των σλάβων από το φασιστικό καθεστώς σε μια πόλη σύμβολο αιώνων ανεκτικότητας και πολυεθνικής συνύπαρξης...
Και αμέσως ξανά πάλι πέφτουμε μέσα στην δίνη ενός άλλου ακόμη μεγαλύτερου πολέμου, αυτήν την φορά αυτού του Β’ Παγκοσμίου πολέμου...
Βλέπουμε μπροστά μας ολοζώντανα την αιτία της μεγαλύτερης ντροπής που ολόκληρες γενιές στην Ιταλία ένιωσαν , αυτό που ολόκληρη η συλλογική τους μνήμη προσπαθεί να ξεχάσει και να αγνοήσει. Εκείνα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης Σλάβων, αλλά και Εβραίων και Τσιγγάνων, σε αυτές τις περιοχές της Δαλματίας υπό ιταλική διοίκηση. Βλέπουμε όλο αυτόν τον πόνο που ο άνθρωπος προκαλεί πάνω σε άνθρωπο…
Ενώ όλα πάλι αλλάζουν μπροστά μας τώρα εμφανίζονται οι παραστρατιωτικοί του Τίτο που δολοφονούν αυτοί τώρα τους Ιταλούς του Fiume. Βλέπουμε τις δολοφονίες αθώων από την άλλη πλευρά. Αθώους πολίτες ξεκοιλιασμένους με τις ξιφολόγχες και με τα εντόσθια τους χυμένα στους δρόμους μόνο και μόνο γιατί μιλούσαν ιταλικά… Βλέπουμε αυτό το απαίσιο πλάσμα που λέγεται άνθρωπος και το άρρωστο Εγώ του τι μπορεί να φτάσει να κάνει…
Και όλα αυτά ενώ μετά από λίγο τώρα καθόμαστε μέσα στο στολισμένο στάδιο Cantrida με τα χρώματα και τα σύμβολα της σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας του Τίτο, και παρακολουθούμε ένα από τα πιο όμορφα ηλιοβασιλέματα του κόσμου που τα ανθρώπινα μάτια μπορούν να δουν, με την ομάδα της Rijeka να δίνει μέσα σε αυτό τον αγώνα πρωταθλήματος της, λίγο μετά αφού είχε μετονομαστεί έτσι η NK Kvarner, η ομάδα που ιδρύθηκε για να καλύψει το κενό που άφησε ποδοσφαιρικά στην πόλη η Fiumana...
Είδαμε ένα Κantrida στα μέσα της δεκαετίας του 80 ασφυχτικά γεμάτο, με Κροάτες αλλά και με Ιταλούς καταγωγής από το Fiume (Rijeka) που ταξίδεψαν εκεί εκείνη την μέρα, όλοι μαζί με υπερηφάνεια που δεν μπορεί να περιγραφεί με λέξεις, να παρακολουθούν το ευρωπαϊκό παιχνίδι της ομάδας της πόλης, της Ριέκα, ενάντια στην βασίλισσα της Ευρώπης Ρεάλ...
Είδαμε με τα ίδια μας τα μάτια λίγο πριν μπει το Millenium, η Croatia Zagreb, το προσωρινό όνομα για εθνικιστικούς λόγους της Dinamo Zagreb, της ομάδας του τότε εθνικιστή προέδρου Franjo Tudman, πως έκλεψε στην κυριολεξία το πρωτάθλημα από την καλύτερη εκείνη την χρονιά ομάδα του πρωταθλήματος Ριέκα...
Είδαμε, καθώς αρχίσαμε να απομακρυνόμαστε πια από το γήπεδο, σε κάποιους τοίχους εκεί κοντά στο λιμάνι, συνθήματα των Armada, το όνομα των οπαδών της Fiumana, και τώρα των οργανωμένων οπαδών της Ριέκα...
Μπορούν λοιπόν να σου μιλήσουν τα ποδοσφαιρικά γήπεδα;
Ναι μπορούν, γιατί ότι το αγγίζει η ανθρώπινη ψυχή έχει και αυτό και ψυχή και μιλιά…
Θέλει ίσως όμως να είσαι “καθαρός” για να ακούσεις τις φωνές τους και όλα αυτά που σου διηγούνται… καθαρός στο μυαλό και στην καρδιά σου… απαλλαγμένος από ανόητα πάθη, πεποιθήσεις και προκαταλήψεις… θέλει ίσως να είσαι απλά ο εαυτός σου… και να ζεις μαζί με τον Εαυτό σου...
Και τότε ναι, κλείνεις τα μάτια σου και ακούς ξανά… ακούς ξανά εκείνες τις δυνατές φωνές των οπαδών που χτυπώντας με ορμή πάνω στα βράχια από το παλιό νταμάρι ταξιδεύουν ξανά τώρα προς τη θάλασσα, προς τα κύματα της Αδριατικής, μέχρι να γίνουν ένα με αυτά…
Τότε που και εσύ, χωρίς να έχεις πια μέσα σου θυμό για τίποτα και κανέναν, έχοντας θεραπεύσει την ψυχή και το μυαλό σου, γίνεσαι ένα με αυτά…